Αρχαιολογική θέση-τεκμήριο ενός αινιγματικού πολιτισμού που άνθισε στην Αιθιοπία αποκαλύπτεται χάρη σε μη παρεμβατικές γεωφυσικές μεθόδους από Γερμανούς επιστήμονες και αναμένεται να ρίξει φως στο θέμα της εξάπλωσης του πολιτισμού του Σαβά στην Αφρική.
Η θέση βρίσκεται στη ΒΔ Αιθιοπία, στο οροπέδιο του Tigre και κοντά στην πόλη Yeha, όπου, γύρω στα 700 π.Χ., υπήρξε ένα σημαντικό κέντρο του αρχαίου βασιλείου του Diamat. Οι αρχαιολόγοι Jorg Fassbinder (τμ. Γεωφυσικής, Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximilians (LMU) Μονάχου) και Margaret Schlosser του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (DAI) ξεκίνησαν στις αρχές Μαΐου τη γεωφυσική έρευνα στη Yeha. Χρησιμοποιώντας μαγνητόμετρο – και ξεπερνώντας τεχνικές δυσκολίες που εμπεριέχει η χρήση του σε περιοχές κοντά στον ισημερινό – εντόπισαν χωρίς ανασκαφή κατασκευές θαμμένες στο έδαφος. Οι δοκιμαστικές τομές που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν την παρουσία στη θέση λίθινων τοίχων, ταφών, οστών και άφθονης κεραμικής διαφορετικών περιόδων. Ανάμεσα στα ευρήματα συγκαταλέγονταν και κεραμικά όστρακα της Αιθιο-σαβαϊκής περιόδου, που τοποθετείται στην πρώτη χιλιετία π.Χ!
Μόλις το 2008, Αιθίοπες αρχαιολόγοι είχαν εντοπίσει στο Tigre τη θέση Meqaber Gaewa όπου αποκάλυψαν βωμό με επιγραφή στη γλώσσα της Αρχαίας Νότιας Αραβίας όπου κατονομαζόταν για πρώτη φορά η πόλη Yeha. Επρόκειτο για τη νοτιότερη γεωγραφικά θέση όπου πιστοποιείται η κυριαρχία του βασιλείου του Diamat, του οποίου τα κατάλοιπα βρίσκονται κυρίως σε περιοχές που σήμερα ανήκουν στην Ερυθραία. Μάλιστα, από τα κατάλοιπα αυτά πιστοποιείται ένας ανεπτυγμένος πολιτισμός με προηγμένο αρδευτικό σύστημα και σημαντική τεχνολογία στην επεξεργασία των μετάλλων.
Αίνιγμα πάντως για τους αρχαιολόγους αποτελεί η σύνθεση του πληθυσμού και η πολιτισμική ταυτότητα στο ακμάζον αυτό βασίλειο, του οποίου τα υλικά κατάλοιπα μαρτυρούν μια αδιαμφισβήτητη σχέση με ένα πιο γνωστό σε μας βασίλειο: εκείνο του Σαβά. Αν και η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή είναι σε εμβρυακό στάδιο, η βασιλική επιγραφή που αναφέρει την Yeha στη γλώσσα του Σαβά είναι ιδιαίτερης σημασίας. Άλλωστε, η σύνδεση με το διάσημο βασίλειο της Νότιας Αραβίας (σημερινή Υεμένη) πιστοποιείται και από άλλα ευρήματα, Γερμανών αρχαιολόγων του DAI: έναν ναό αφιερωμένο στον Σαβαίο θεό Almaqah στο Meqaber Gaewa και τα θεμέλια ενός άλλου ιερού σε λόγο 3 μέτρων στη θέση Ziban Adi.
Η περιοχή λοιπόν είναι σίγουρα ένας χαμένος παράδεισος για τους αρχαιολόγους. Χαμένος παράδεισος όμως είναι και η ιστορία του Σαβά και των γειτονικών του πολιτισμών σε Αφρική και Αραβία, κέντρων ακμής που καταδικάστηκαν στη λήθη από τις ακραίες πολιτικές συνθήκες της γης όπου άνθισαν.