Πέρασαν 2 χρόνια από την τοποθέτησή μου ως προϊσταμένης της ΛΓ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Πρέβεζας-Άρτας και την ανάληψη των καθηκόντων μου στην περιοχή της Πρέβεζας. Αυτά τα χρόνια συμπίπτουν με τις ιδιαίτερες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες διαβίωσης της χώρας, των οποίων η δυσκολία αντανακλάται στις δραματικές μειώσεις κατανομής των πιστώσεων του προϋπολογισμού και στον τομέα του πολιτισμού. Οι επενδύσεις από εθνικούς πόρους έχουν μειωθεί και οι ελάχιστοι χρηματοδοτικοί πόροι προέρχονται κυρίως από το «Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013». Η χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ αποτελεί αυτή τη στιγμή τον κύριο οικονομικό πόρο που κρατά ζωντανό και ενεργό τον τομέα του πολιτισμού. Ο πολιτισμός θεωρείται πλέον ως αναπτυξιακό εργαλείο, το οποίο έχει να προσφέρει πολλά στην περιφερειακή ανάπτυξη. Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία, τα πολιτιστικά αγαθά δεν αποτελούν μόνο συμβολικές αξίες, αλλά και πραγματικές αξίες ανάπτυξης των περιοχών, δηλαδή ανάπτυξης της πραγματικής τους οικονομίας. Η ύπαρξη, προστασία και ανάδειξη του μνημειακού πλούτου της περιφέρειάς μας αποτελεί τη βάση σημαντικών οικονομικών δραστηριοτήτων, αφού τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι που διαθέτουμε αποτελούν κατά κύριο λόγο πόλους έλξης επισκεπτών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Η Εφορεία κατά τα έτη 2011 και 2012 εκτέλεσε με αυτεπιστασία 27 έργα και υποέργα του ΕΣΠΑ συνολικού προϋπολογισμού 9.324.000,00 ευρώ. Στα έργα που γίνονται μέχρι σήμερα έχουν προσληφθεί συνολικά 241 άτομα.

Με τριετές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης (2011 έως 2013) και με εγκεκριμένες μελέτες που είχαν συνταχθεί από ομάδες εργασίας υπάλληλων της Εφορείας κατά τα έτη 2008-2009 και εντάχθηκαν το 2010 υλοποιούνται με αυτεπιστασία δύο έργα («Ανάδειξη Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Νικόπολης», «Ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων Νεκρομαντείου και Εφύρας») στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Επιχειρηματικότητα – Ανταγωνιστικότητα 2007-2013 και δύο έργα («Βελτίωση δρόμου πρόσβασης και επέκταση δικτύου διαδρομών επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου Κασσώπης», «Εξοπλισμός αίθουσας πολλαπλών χρήσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Νικόπολης» στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα-Ήπειρος 2007-2013). Στο τελευταίο αυτό πρόγραμμα εντάχθηκε ακόμα ένα έργο («Ανάδειξη συνοικίας Θεάτρου αρχαίας Κασσώπης») στα τέλη του 2011.

Τον Απρίλιο του 2011, ξεκίνησαν οι εργασίες για την ανάδειξη του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Νικόπολης, σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη. Οι εργασίες έχουν ως βασικό στόχο την ένταξη του μνημείου σε ένα δίκτυο επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας, και επιμέρους στόχο τη βελτίωση της αναγνωσιμότητάς του και την προβολή της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του. Για το λόγο αυτό επιλέχθηκαν για να αναδειχθούν και να λειτουργήσουν ως οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι πέντε αντιπροσωπευτικά τμήματα σε όλο το μήκος της διαδρομής του μνημείου:

– τμήμα αύλακας και οι δύο πεσσοστοιχίες στην περιοχή των πηγών του Αγ. Γεωργίου στη Δ.Ε. Φιλιππιάδας, Δήμου Ζηρού (εικ. 1),

– τμήμα υπόγειας σήραγγας και φρεάτιο ελέγχου στο νοτιοανατολικό τμήμα του Κοκκινόπηλου, στη Δ.Ε. Θεσπρωτικού, Δήμου Ζηρού,

– τμήμα υποτειχίσματος και λαξευμένης στο βράχο αύλακας από τη Στεφάνη έως και τη Σκάλα Λούρου, στη Δ.Ε. Λούρου, Δήμου Πρέβεζας (εικ. 2),

– τμήμα πεσσοστοιχίας στην περιοχή του Ηρώου στον οικισμό Αρχαγγέλου, της Δ.Ε. Ζαλόγγου, Δήμου Πρέβεζας,

– τμήμα της πεσσοστοιχίας που προσεγγίζει και οριοθετεί το δυτικό τμήμα της ρωμαϊκής Νικόπολης της Δ.Ε. Πρέβεζας, Δήμου Πρέβεζας.

Προκειμένου να πραγματοποιηθούν εργασίες συντήρησης, στερέωσης και αποκατάστασης των πεσσών και του αγωγού του ρωμαϊκού υδραγωγείου συντάχθηκαν από την υπηρεσία και εγκρίθηκαν από το ΚΑΣ και τις αρμόδιες υπηρεσίες του πρώην ΥΠΠΟΤ εξειδικευμένες μελέτες που αφορούν στις προαναφερθείσες εργασίες και έχει ήδη ξεκινήσει η εφαρμογή των εν λόγω μελετών.

Με το έργο «Ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων Νεκρομαντείου και Εφύρας» επιδιώκεται η σύνδεση δύο γειτονικών αρχαιολογικών χώρων (εικ. 3). Η χωρική και οπτική επικοινωνία των χώρων του «Νεκρομαντείου» και της Εφύρας θα ενισχυθεί μέσα από κοινές υποδομές (χώρος στάθμευσης, μονοπάτι περιήγησης κ.ά.), οι οποίες θα διέπονται από τις ίδιες αισθητικές και κατασκευαστικές αρχές. Ο επισκέπτης θα περιηγείται σε έναν ενιαίο χώρο, σε ένα αρχαιολογικό πάρκο, με εύκολη πρόσβαση για ΑμΕΑ, παιδιά και ηλικιωμένους και θα αντιλαμβάνεται την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των χώρων και τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή του μυθικού Αχέροντα, ξεκινώντας από τα «κυκλώπεια τείχη» της Εφύρας και φτάνοντας στη μεταβυζαντινή «Κούλια». Οι δυσχέρειες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει το επιστημονικό προσωπικό στην εκτέλεση ενός σύνθετου αρχαιολογικού έργου αποκαλύπτονται στις εργασίες πεδίου, στις εξειδικευμένες αρχαιολογικές και αρχιτεκτονικές μελέτες, καθώς και στις μελέτες συντήρησης που εκπονήθηκαν για την ορθή αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων.

Το έργο «Βελτίωση δρόμου πρόσβασης και επέκταση δικτύου διαδρομών επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου Κασσώπης» αποτελεί συνέχεια του έργου, που υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Ηπείρου του Γ’ ΚΠΣ μεταξύ των ετών 2003-2006, στο οποίο πραγματοποιήθηκαν –σε επιλεγμένα σημεία– επεμβάσεις ήπιου χαρακτήρα. Το παρόν έργο περιλαμβάνει τη βελτίωση του χωμάτινου δρόμου πρόσβασης στον αρχαιολογικό χώρο, ενώ με την επέκταση των υφιστάμενων διαδρομών και την ανάδειξη κυρίως της δεύτερης κύριας οδού της αρχαίας πόλης, βόρεια της κεντρικής, και της περιοχής της, που περιλαμβάνει κάθετους δρόμους, αρχαίους αγωγούς, τμήματα οικιών, κατώφλια, λιθόστρωτα δάπεδα, θα δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη του χώρου να αποκτήσει πληρέστερη εικόνα της λειτουργίας της αρχαίας πόλης (εικ. 4, 5).

Στον ίδιο αρχαιολογικό χώρο, με τη συμβολή του αντιπεριφερειάρχη κ. Ευστράτιου Ιωάννου και του πρόεδρου της Κίνησης Πολιτών «Διάζωμα» κ. Σταύρου Μπένου εντάχθηκε το φθινόπωρο του 2011 το έργο «Ανάδειξη συνοικίας Θεάτρου αρχαίας Κασσώπης».

Το μεγάλο Θέατρο, με υπολογιζόμενη χωρητικότητα περίπου 6.000 θεατών, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και επιβλητικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου, το οποίο μέχρι σήμερα δεν είναι προσβάσιμο. Με την ολοκλήρωση των εργασιών, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα αφενός να προσεγγίσει το μνημείο και αφετέρου να κατανοήσει τη λειτουργία και την ιδιαίτερη σημασία του στη ζωή της πόλης, τη χωροθέτησή του σε μία πυκνοκατοικημένη συνοικία στη ΒΔ πλευρά της πόλης, κάτω από την ακρόπολη, απολαμβάνοντας μία πανοραμική άποψη τόσο του αρχαιολογικού χώρου της Κασσώπης, όσο και της ευρύτερης περιοχής (εικ. 6).

Η χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών έργων βέβαια δεν περιορίζεται στην ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων αλλά περιλαμβάνει και δράσεις με τις οποίες ολοκληρώνεται ουσιαστικά το πρόγραμμα των μουσειακών υποδομών που είχαν ξεκινήσει με χρηματοδότηση του Β’ και του Γ’ ΚΠΣ. Οι ολοκληρωμένες μουσειακές υποδομές θα είναι επαρκείς για να φιλοξενήσουν το σύνολο των εκθεμάτων, αλλά και κατάλληλες για να υποδεχτούν και να υποστηρίξουν τις καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές και τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα των μουσείων.

Το έργο «Εξοπλισμός αίθουσας πολλαπλών χρήσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Νικόπολης» περιλαμβάνει την προμήθεια του απαραίτητου υλικοτεχνικού εξοπλισμού για την οργάνωση περιοδικών εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη συγκεκριμένη αίθουσα. Η αίθουσα είναι πλέον πλήρως εξοπλισμένη, ευέλικτα διαμορφωμένη, με δυνατότητα να συγκεντρώνει πλήθος δραστηριοτήτων, από το σχεδιασμό περιοδικών εκθέσεων έως τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων (εικ. 7). Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ο ρόλος του Μουσείου που συνεχώς ανανεώνεται και παρέχει εναλλακτικές μορφές εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας στους επισκέπτες. Στο πλαίσιο του Έργου σχεδιάστηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το Ταξίδι της Ψηφίδας» που αποτελεί ένα ταξίδι στον μαγικό κόσμο του ψηφιδωτού (εικ. 8, 9). Επίσης δημιουργήθηκε έντυπο με τη μορφή κόμικ με τίτλο «Στην πόλη της νίκης», σε τρεις γλώσσες, ελληνικά, αγγλικά, ιταλικά, το οποίο έχει ως κεντρικό θέμα τη ρωμαϊκή Νικόπολη με αφετηρία το ιστορικό γεγονός της ναυμαχίας του Ακτίου (εικ. 10). Οι εκδόσεις αυτές συμπληρώθηκαν και με έντυπες κάρτες πάνω στις οποίες υπάρχουν χαρακτηριστικές φωτογραφίες εκθεμάτων του Μουσείου και χάρτης με τις δυνατότητες προσέγγισης του μουσείου από τις διαφορετικές εισόδους στην πόλη που μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης (εικ. 11).

Το έργο ολοκληρώθηκε στις 31.12.2012 και το παραδοτέο υλικό, έντυπο και ψηφιακό, διανέμεται ήδη σε επιλεγμένες υπηρεσίες και φορείς και η ανταπόκριση του κοινού ήταν από την πρώτη στιγμή θετική έως και ενθουσιώδης. Με ευχάριστη έκπληξη υποδεχθήκαμε τα επαινετικά σχόλια φίλων, συναδέλφων αλλά κυρίως επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο των κόμικς.

Στην ευρύτερη περιοχή της Πρέβεζας, πραγματοποιήθηκαν με αυτεπιστασία υποέργα αρχαιολογικών ερευνών και εργασιών στο πλαίσιο εκτέλεσης με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση δημόσιων τεχνικών έργων ύδρευσης, αποχέτευσης, οδοποιίας, κατασκευής λιμενικών εγκαταστάσεων από τρίτους φορείς (υπηρεσίες δήμων και Περιφέρειας). Κατά την υλοποίησή τους διενεργήθηκαν ανασκαφές σωστικού χαρακτήρα, από τις οποίες προέκυψαν σημαντικά κινητά και ακίνητα αρχαιολογικά ευρήματα τουλάχιστον σε τρία υποέργα: Ύδρευση Δήμου Πρέβεζας – α΄ φάση, Βελτίωση οδού Καμαρίνας-Ωρωπού, Σύνδεση Καναλακίου με Ε.Ο. Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας.

Σημαντικά ευρήματα, όπως ήταν αναμενόμενο, ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν στον ευρύτερο χώρο της Νικόπολης (εικ. 12). Αξιοσημείωτα είναι και κάποια τυχαία ευρήματα που περιήλθαν στην υπηρεσία από περισυλλογή.

Μέρος των αρμοδιοτήτων της Υπηρεσίας είναι και η διοργάνωση και πραγματοποίηση εκδηλώσεων πολιτιστικού χαρακτήρα, εκθέσεις, συναυλίες, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες με ίδια μέσα ή με τη βοήθεια ιδιωτών. Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις δίνουν αφενός ευκαιρίες εξωτερίκευσης της πολιτιστικής παράδοσης και αφετέρου λειτουργούν ως ερέθισμα για την προβολή της πολιτιστικής παράδοσης και την κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας. Για την προβολή τους και τη δημοσιοποίηση στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούνται ηλεκτρονικά μέσα, όπως η ιστοσελίδα της Υπηρεσίας που συνεχώς ανανεώνεται και επικαιροποιείται, καθώς και έντυπα μέσα προβολής, όπως προσκλήσεις, αφίσες, φυλλάδια (εικ. 13).

Ορισμένες από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις μας πραγματοποιούνται στο Μουσείο Νικόπολης. Παλαιότερα στα Μουσεία δινόταν προτεραιότητα στα θέματα προστασίας, διαφύλαξης και καταγραφής των ευρημάτων. Το έργο της τακτοποίησης και της καταγραφής κινητών ευρημάτων, η συστηματική φωτογραφική και επιστημονική τους τεκμηρίωση αποτελούν ακόμα και σήμερα ορισμένες από τις σημαντικότερες δράσεις στο Μουσείο Νικόπολης. Όμως οι προτεραιότητες έχουν διευρυνθεί, η οπτική έχει αλλάξει και σημαντικό ρόλο παίζει η επικοινωνία, η επαφή με την τοπική κοινωνία, οι εκπαιδευτικές ξεναγήσεις στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου με συμβατικά ή ψηφιακά μέσα, οι θεματικές ξεναγήσεις με διαφορετικό κάθε φορά κεντρικό θέμα, η διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα τόσο στο Μουσείο Νικόπολης, όσο και στους αρχαιολογικούς χώρους του Νεκρομαντείου και της Κασσώπης (εικ. 14, 15) έχουν σχεδιαστεί από το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό της Υπηρεσίας και απευθύνονται σε διευρυμένες ηλικιακά ομάδες μαθητών αποσκοπώντας στην προσέγγιση της ιστορίας και του πολιτισμού μέσα από ποικίλες μορφές διδασκαλίας. Συγχρόνως, η Υπηρεσία, παρακολουθώντας στενά τις δημογραφικές μεταβολές και εξελίξεις στην ΠΕ Πρέβεζας, συμμετέχει σε πρόγραμμα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και αγωγής προσαρμόζοντας και τις εκπαιδευτικές της δράσεις προκειμένου να ανταποκριθούν στις μαθησιακές ανάγκες και μικτών τάξεων ως προς τον σχολικό πληθυσμό. Πιλοτικά προς αυτή την κατεύθυνση θα εφαρμοστεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για το χώρο της Κασσώπης και θα απευθύνεται σε Έλληνες και Αλβανούς μαθητές.

Επίσης, μια άλλη πρωτοβουλία της Εφορείας είναι η προσπάθεια να προσεγγίσει μέσω των εκπαιδευτικών της προγραμμάτων και εκδηλώσεων και τους μαθητές των Ειδικών Δημοτικών Σχολείων προσαρμόζοντας τις δράσεις της στην ιδιαιτερότητα και τη διαφορετικότητά τους.

Στη χάραξη μιας κοινωνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, το πιο πρόσφατο εγχείρημά μας είναι η απόπειρα προσέγγισης πιο διευρυμένων ομάδων κοινού και κυρίως νεανικού κοινού με τη χρήση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης.

Η σελίδα του Μουσείου Νικόπολης στο Facebook λειτούργησε στις 18 Μαΐου 2012 με την ευκαιρία του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, με δράσεις που έχουν ως στόχο τη δημιουργία και την ανάπτυξη νέων μεθόδων επικοινωνίας τόσο με τη νέα γενιά, όσο και με άλλες ηλικίες που έλκονται από αυτό τον τρόπο επικοινωνίας. Μέσω αυτών το Μουσείο γίνεται περισσότερο ενεργό και δραστήριο, ανανεώνει και εμπλουτίζει συχνά τις σελίδες του με ποικίλο οπτικοακουστικό υλικό, και στρέφεται προς το κοινό προκαλώντας διάλογο μπροστά σε ένα ψηφιακό λεύκωμα, που μπορούν όλοι να δουν.