Το σύστημα αναπήνισης της μεταξωτής κλωστής.
Για να γίνει το κουκούλι ύφασμα, απαιτούνται δύο διαδικασίες : η νηματοποίηση και η ύφανση.
Κατά την πρώτη, τη νηματοποίηση, γίνεται η αναπήνιση των καλών κουκουλιών, δηλαδή το ξετύλιγμα της κλωστής που “ύφανε” ο μεταξοσκώληκας.
Παλιά, σχεδόν κάθε οικογένεια “τραβούσε” μετάξι για οικιακή χρήση από τα καλοσχηματισμένα κουκούλια, τα οποία μπορούν να αναπηνιστούν (να “ξετυλιχθούν”), αφού βράσουν στην “μπακ’ρα” (καζάνι), προκειμένου να διαλυθεί η μεταξόκολλα, που περιβάλλει και συγκρατεί τις ίνες, και έτσι να ξετυλιχτούν ευκολότερα.
Το παραδοσιακό σύστημα αναπήνισης περιλαμβάνει : “Μπακ’ρα” (μικρό καζάνι) με νερό 60ο C, πάνω σε πυροστιά, σκουπάκι για το ανακάτεμα των κουκουλιών, ώσε να εντοπιστεί η αρχή της μεταξωτής κλωστής “γκιβγκίρ”, τρυπητή κουτάλα για την απομάκρυνση των κουκουλιών από το ζεστό νερό, “ταβά” (ταψί) για τα κουκούλια που θα επεξεργαστεί η μαστόρισσα.
Βοηθός ανακατεύει τα κουκούλια με σκουπάκι, για να πιαστούν οι άκρες των νημάτων και τροφοδοτεί τη μαστόρισσα. Εκείνη εφοδιάζει το “μάτι” με κλώστρα, δηλαδή κλωστές από επτά – οκτώ κουκούλια που στρίβονται, σχηματίζοντας ενιαία, παχύτερη κλωστή.
Το σύστημα αυτό αποτελείται από δύο παράλληλα ξύλα (κόντσκες) προσαρμοσμένα στον τοίχο, τρία πορσελάνινα καλάμια και το μάτι, όπου η κλωστή αρκετών κουκουλιών γίνεται ενιαία και μετά τυλίγεται στο “μαντζιλίκι”, ξύλινο χειροκίνητο τροχό, όπου η κλωστή τραβιέται από το μάτι και τυλίγεται στην ανέμη, σχηματίζοντας θηλιά (ντούρα). Εν συνεχεία, βγάζουν τη θηλιά από το μαντζιλίκι, την “ξανοίγουν” (ολίγρεμα), την τεντώνουν και τη διπλώνουν.
Στο τράβηγμα του μεταξιού εργάζονται : η “μαστόρισσα”, που τραβά το μετάξι, μια νεαρή βοηθός (“πατόζι”), που ανακατεύει τα κουκούλια και βρίσκει την άκρη του νήματος, και ένας ηλικιωμένος ή ένα παιδί, που γυρίζει το μαντζιλίκι.
Πηγή : Οδηγός Μουσείου Μετάξης του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς.