Community
  Free Member
Όχι, δεν θέλουμε Τσόκλη δωρεάν…
Με αφορμή μια δημοσίευση στο protagon.gr
Τρίτη, 16 Ιουλίου, 2013

Διάβασα τη δημοσίευση της Ρέας Βιτάλη στο protagon.gr (δείτε εδώ), που αναφέρεται σε μια «εικαστική παρέμβαση» του γνωστού ζωγράφου Κώστα Τσόκλη στη χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικό χώρο νησίδα της Σπιναλόγκας.

Η εικαστική παρέμβαση ήταν συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας (πέρυσι το καλοκαίρι), μετά από έγκριση του ΚΑΣ. Αφορούσε σε πολλές άλλες μικρότερες παρεμβάσεις σε άλλα σημεία της εντυπωσιακής, οχυρωμένης από τους Βενετούς νησίδας, όπως το «ντύσιμο» με καθρέπτες και από τις δυο πλευρές της μεγάλης, θολωτής στοάς στην είσοδο της Σπιναλόγκας, η τοποθέτηση μαύρων σημαιών στην κορυφή του νησιού, καθρεπτών και άλλων επιμέρους εκθέσεων με εικαστικές δημιουργίες του ίδιου σημαντικού καλλιτέχνη σε άλλα σημεία και κτήρια του μνημείου.

Μεταξύ των άλλων στην εικαστική παρέμβαση περιλαμβανόταν και ο αέναος περίπατος σε κύκλους κατά την ημέρα των εγκαινίων του ίδιου του ζωγράφου, ξυπόλυτου πάνω σε ένα στρώμα από αλάτι, καθώς και πολλές άλλες συμβολικές ενέργειες.

Η εικαστική παρέμβαση συνδεόταν κυρίως με τη δραματική ιστορία της νησίδας από τις αρχές μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα σαν ανοικτού-κλειστού Λεπροκομείου, που έγινε ακόμη πιο γνωστή μετά τη συγγραφή και ιδίως την τηλεοπτική απόδοση του σχετικού με το θέμα βιβλίου της Χίσλοπ «Το νησί».

Μετά την ολοκληρωμένη αυτή και με συγκεκριμένο χρόνο διάρκειας εικαστική παρέμβαση του καλλιτέχνη, όλα τα έργα απομακρύνθηκαν από τον καλλιτέχνη, όπως προβλεπόταν από την απόφαση του ΚΑΣ και όπως συμβαίνει πάντα και παντού, όταν τελειώνει μια ανάλογη έκθεση, ή εκδήλωση, ιδίως όταν πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο. Τον καλλιτέχνη βοήθησαν με μεγάλη προθυμία και με κάθε τρόπο κατά το μακρό και κοπιώδες διάστημα του στησίματος της παρέμβασης το επιστημονικό, φυλακτικό και εργατοτεχνικό προσωπικό της 13ης εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Επιστημονικής Επιτροπής Ανάδειξης Οχυρώσεων Κρήτης, που εκτελεί αυτά τα χρόνια έργα αποκατάστασης του μνημείου.

Μετά το τέλος της εκδήλωσης απομακρύνθηκαν όλα τα άλλα στοιχεία και έργα τέχνης. Ακόμη και κάποια μικρότατα σκίτσα του καλλιτέχνη εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς από τους τοίχους του παλιού Νοσοκομείου (υποσχέθηκε να τα χαρίσει στο χώρο). Απόμεινε ένας τεράστιος σταυρός από καθρέπτες στερεωμένους πάνω σε μεταλλικό σκελετό, που είχε πακτωθεί στα απότομα βράχια, στην κύρια πλευρά του νησιού. Ο σταυρός φαινόταν από χιλιόμετρα μακρυά, υποθέτω ότι συμβόλιζε το μαρτύριο των δύστυχων λεπρών πάνω στο ξερονήσι και φυσικά συνδεόταν με τη συγκεκριμένη εικαστική παρέμβαση του καλλιτέχνη. Μόνος του πλέον, χωρίς την υπόλοιπη εικαστική παρέμβαση, ήταν ένας απλός τεράστιος σταυρός από τα υλικά που είπαμε, που ομολογώ πως δε μπορώ να καταλάβω γιατί αυτός θα έπρεπε να χαρακτηριστεί σαν «έργο τέχνης» και να παραμείνει εσαεί να τονίζει το «χριστιανικό» χαρακτήρα (;) του αρχαιολογικού χώρου (και να χρειάζεται σύντομα και συντήρηση λόγω των φθαρτών υλικών της κατασκευής).

Κάποιοι θα με πουν πιθανώς απολίτιστο, αν συγκρίνω το σταυρό αυτό (τονίζω μόνο του και όχι ως μέρος της εικαστικής παρέμβασης, με την οποία μπορεί να συμφωνεί, ή να διαφωνεί κανείς και ανεξάρτητα από τη σημασία του ως θρησκευτικού συμβόλου) με τους αντίστοιχους σταυρούς, που έστηνε ο αείμνηστος μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Αυγουστίνος (Καντιώτης) στα υψώματα της Φλώρινας. Σε τι διαφέρει; Στο υλικό, ή στο πρόσωπο, που τον εμπνεύστηκε (η κατασκευή έγινε από σιδεράδες και άλλους τεχνίτες), το οποίο με το «μαγικό ραβδάκι» τον μετατρέπει σε έργο τέχνης και υποχρεώνει το θαυμάσιο και ιδιαίτερα επισκέψιμο αυτόν αρχαιολογικό χώρο να τον φέρει «τιμητικά» αιωνίως;

Τελικά το ΚΑΣ, ως όφειλε, αποφάσισε την απομάκρυσή του με την ευθύνη του καλλιτέχνη και η 13η ΕΒΑ προχώρησε στην καθαίρεσή του (παραμένει ξαπλωμένος στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου μέχρι να απομακρυνθεί). Να τονίσω επίσης, επειδή πολλή εκμετάλλευση και λόγος γίνεται για το θέμα των λεπρών και του μαρτυρίου τους πάνω στο νησί (ιδίως μετά από το τηλεοπτικό σήριαλ), ότι η μνήμη τους τιμάται διακριτικά με μικρές εκθέσεις που έχει οργανώσει η Εφορεία σε κτίσματα του χώρου, με ισορροπημένες αναφορές στα σχετικά έγγραφα και πινακίδες, με ανάδειξη κτηρίων και λειτουργιών του Λεπροκομείου (ας μην ξεχνούμε ότι πρόκειται κυρίως για ένα πολύ σημαντικό οχυρωματικό έργο). Τελευταία, σε συνεργασία με την οικεία Μητρόπολη Πέτρας και Χερρονήσου συγκεντρώθηκαν τα οστά των νεκρών σε ένα ευπρεπές κοινοτάφιο και αναδείχθηκε το νεκροταφείο τους.

Από την όλη ιστορία διδάσκεται κανείς πολλά πράγματα ως προς το τι πρέπει να δέχεται, ή όχι πάνω σε ένα μνημείο, αλλά και πού θα πρέπει να φτάνουν τα όρια του καθενός όσον αφορά σε ανάλογες περιπτώσεις. Επίσης καλό είναι να γνωρίζουμε στην Ελλάδα ότι κάποτε θα πρέπει να υπάρχουν και να εφαρμόζονται οι νόμοι και οι αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων. Και κάτι ακόμη: κανείς μας δεν είναι πάνω από τα μνημεία, όποιος και αν είναι αυτός. Όχι λοιπόν, «δεν θέλουμε έναν Τσόκλη δωρεάν».


Μιχάλης Γ. Ανδριανάκης,

Πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής Ανάδειξης Οχυρώσεων Κρήτης