Αποτελεί πια κοινό τόπο στη χώρα μας ότι δεν υπάρχει και, κατά συνέπεια, δεν εφαρμόζεται, συγκροτημένη, συνεπής και με συνέχεια στο χρόνο «μεταχείριση» της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς εκ μέρους του κράτους. Σύστοιχη είναι και η διάχυτη νοοτροπία στην ελλαδική κοινωνία. Αν δεν τηρεί σήμερα, η τελευταία, εχθρική στάση, γεγονός είναι ότι δεν έχει περάσει σε ένα άλλο στάδιο, όπου θα ήταν κατανοητή η ιστορική και αισθητική αξία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αλλά και μοχλός για οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα στις επαρχιακές πόλεις.
Η και σήμερα στάση του κράτους θεωρούμε, όμως, ότι αποτελεί τον κύριο παράγοντα για τη συνολική υποβάθμισή της. Ένα πρόδρομο άρθρο που είχαμε δημοσιεύσει στην «Αρχαιολογία» (τχ. 12, Αύγουστος 1984), παρ’ όλα όσα μεσολάβησαν από τότε, θεωρούμε ότι, δυστυχώς, παραμένει ακόμα επίκαιρο. Με κύριο παράγοντα καθυστέρησης την κατασπορά αρμοδιοτήτων και την έλλειψη ελέγχων, αλλά και τη διάσπαση της νομοθεσίας. Ναι μεν (ξανά)έχουμε Υπουργείο Περιβάλλοντος, αλλά του «φορτώθηκε» η οπωσδήποτε ανταγωνιστική ενέργεια, ενώ ο τομέας της αρχαιολογίας-προστασίας και της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αντί να ενοποιηθεί με εκείνον του περιβάλλοντος, εξακολουθεί να παραμένει στο χουντικό κατασκεύασμα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αλλά και τα πρόσωπα παίζουν ρόλο, μάλιστα στην Ελλάδα. Μετά τον Τρίτση, είχαμε τον Κουλουμπή και σειρά άλλων υπουργών που υποβάθμισαν την προστασία του περιβάλλοντος, με «κορυφή» τον Σουφλιά και, πρόσφατα, με κατά πολύ «αντάξιό» του, τον κ. Παπακωνσταντίνου. Ανάλογα προέκυψαν και στο ΥΠΠΟ μετά τον Τρυπάνη (η περίπτωση της Μελίνας αφορά πιο πολύ τις δημόσιες σχέσεις επί Α. Παπανδρέου και πολύ λιγότερο την προώθηση της προστασίας της πολιτισμικής κληρονομιάς). Με τον νόμο για το ειδικό φορολογικό τέλος, εισπρακτέο μέσω ΔΕΗ (το διαβόητο «χαράτσι»), και με τη συναφή υπουργική απόφαση που ακολούθησε, η μεταχείριση της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς γίνεται δυσμενέστερη. Ας δούμε τα πράγματα από κοντά.
Στις 3 Οκτωβρίου 2011 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 218, Α΄) ο νόμος 4021/30.9.2011, με θέμα τη λήψη ενισχυμένων μέτρων για τα πιστωτικά ιδρύματα και για την κύρωση της ευρωπαϊκής σύμβασης χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Κατά τα παγιωμένα αλλά κακοήθη ειωθότα της εκτελεστικής εξουσίας στην Ελλάδα, στον  νόμο μπήκε εμβόλιμη τροπολογία την τελευταία στιγμή, με την οποία εισήχθη ο νέος φόρος ακινήτων-«χαράτσι» και η είσπραξή του με τους λογαριασμούς της ΔΕΗ. Κατά της ρύθμισης αυτής κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας σειρά αιτήσεων ακυρώσεως από πολλούς φορείς, με προεξάρχοντα τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών. Οι αιτήσεις ακυρώσεως συζητήθηκαν επειγόντως στην Ολομέλεια του ΣτΕ, στις 2.12.2011, και αναμένεται απόφασή της.
Από τις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν αναγγέλθηκε για πρώτη φορά η επιβολή του νέου φόρου, στις επίσημες ανακοινώσεις περιλαμβανόταν και ένα σημείο που αφορούσε τα διατηρητέα κτίρια και τους αρχαιολογικούς χώρους, δηλαδή ότι θα εξαιρούνταν από τον νέο φόρο, για ευνόητους λόγους (αυξημένα έξοδα επισκευών και συντήρησης κ.λπ.). Όμως, στην τελική διατύπωση του νόμου άλλα καθορίστηκαν: σύμφωνα με την παράγραφο 5, εδάφιο (κατ’ επανάληψη…) β΄ του άρθρου 53, τα διατηρητέα εξαιρούνται από την επιβολή του φόρου μόνον όταν δεν ιδιοχρησιμοποιούνται και δεν αποφέρουν εισόδημα.
Στις 13 Οκτωβρίου 2011 ακολούθησε η δημοσίευση (ΦΕΚ 2298, Β΄) της από 10 Οκτωβρίου απόφασης του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Παντ. Οικονόμου, με την οποία καθορίστηκε ειδικότερα ο τρόπος είσπραξης του «χαρατσιού». Στο άρθρο 2, παράγραφος 2, εδάφιο στ΄, ορίζεται ότι τα διατηρητέα κτίρια για να απαλλαγούν από το φόρο, θα πρέπει να είναι… κενά!
Με τις ρυθμίσεις αυτές δίνεται ένα πρόσθετο κίνητρο για εγκατάλειψη των διατηρητέων κτιρίων, αφού εισάγεται ο παραλογισμός ότι μόνον όταν δεν κατοικούνται από τους ιδιοκτήτες τους ή από ενοικιαστές, δεν αποφέρουν εισόδημα και, επιπλέον, είναι και κενά… απαλλάσσονται… Σημειώνουμε ότι για να θεωρηθεί, γενικά από τις Εφορίες, ένα ακίνητο κενό, ως κριτήριο λαμβάνεται η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, που κατ’ εκτίμηση δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 3-5 κιλοβάτ το μήνα. Δηλαδή και πάλι ό,τι πρέπει για την εγκατάλειψη των διατηρητέων, στα οποία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται φώτα ασφαλείας, δεν θα πρέπει να θερμαίνονται με πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, αλλά ούτε και με ηλιακή ενέργεια (ο μετρητής θα «γράφει» και με αυτής τη χρήση), δεν θα πρέπει να καθαρίζονται με ηλεκτρικές συσκευές κ.ο.κ.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι κατά τη σχετική συζήτηση στη Βουλή απολύτως κανένας βουλευτής δεν ασχολήθηκε με το θέμα αυτό, αλλά και το ότι στις αιτήσεις ακυρώσεως που συζητήθηκαν στο ΣτΕ επίσης δεν έχει θιγεί το θέμα αυτό. Κατόπιν αυτού, τρεις δικηγόροι (μεταξύ των οποίων και ο γράφων, που συνέταξε τον σχετικό με το θέμα λόγο ακυρώσεως) και άλλοι 14 πολίτες καταθέσαμε στην 1η Δεκεμβρίου 2011 άλλη αίτηση ακυρώσεως (με αρ. 8460), κατά της υπουργικής απόφασης. Ειδικότερα ζητάμε επιπλέον να θεωρηθεί ως συνταγματικά ανίσχυρος και ο όρος του νόμου που απαγορεύει την ιδιοκατοίκηση και τη λήψη εισοδήματος. Δικάσιμος δεν έχει ορισθεί ακόμη.