H πρόσφατη επίσημη έκκληση μιας οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων “να αφαιρεθεί η «Θεία Κωμωδία», του Δάντη από τα σχολικά προγράμματα στις χώρες όπου διδάσκεται” όπως γράφει η Καθημερινή, λόγω ρατσιστικών αναφορών που περιέχει εναντίον των Εβραίων και των ομοφυλοφίλων προκάλεσε δικαίως το μένος ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού. Πώς μπορεί να κατηγορείται ένα κλασικό έργο για προσβολή των σύγχρονων ηθών; 

Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Πριν τον Δάντη, κάτι παρόμοιο συνέβη πριν από κάποια χρόνια με το έργο του Μαρκ Τουαίν που επικρίθηκε πριν από κάποια χρόνια για την αναφορά σε προσβλητικά επίθετα σε άτομα της μαύρης φυλής αν και αυτό που πραγματικά στήριζε ήταν η φιλία πέρα από φυλές και κοινωνικές τάξεις. Το ίδιο συνέβη και με την πολυγραφότατη, πάλαι ποτά αγαπημένη συγγραφέα των παιδιών Ένιντ Μπλάιτον, της οποίας το έργο έχει καταδικαστεί ως υποθάλπον “ταξικά στερεότυπα“. Ας σκεφτούμε όμως ότι έγραψε στα μέσα του περασμένου αιώνα!

Πέρα από την επικίνδυνη έκφραση της πολιτικής ορθότητας που υποκρύπτει το περιστατικό, μήπως θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε τί το κατέστησε κλασικό και να διαβάσουμε πίσω από τις γραμμές; Γιατί ο καλλιτέχνης είναι παιδί της εποχής του. Μεγαλώνει με τα στερεότυπα της εποχής του τα οποία όμως χρησιμοποιεί κατά τέτοι τρόπο στο έργο του ώστε να στηρίξει αξίες πανανθρώπινες και διαχρονικές – και εκεί έγκειται η διαχρονικότητά του. Από την άλλη πλευρά οι καιροί αλλάζουν, όπως και ορισμένες αξίες. Επανεξετάζονται, αναθεωρούνται και αλλάζουν. 

Αντί λοιπόν να αντιμετωπίζουμε τα κλασικά έργα ως αυθεντίες, θα ήταν σοφότερο να  αναλογιζόμαστε για το τί τα κατέστησε κλασικά. Και πώς μπορούν να μιλήσουν στη δική μας εποχή. 

Βρείτε το κείμενο της Καθημερινής εδώ