Τα Γίτανα, δεύτερη –κατά χρονολογική σειρά– πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών, υπήρξαν ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά, διοικητικά και οικονομικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής του Ιόνιου.

Το τμήμα του οικισμού των Γιτάνων στην επικλινή έκταση ανατολικά του διατειχίσματος και νότια και ανατολικά της Αγοράς ονομάζεται συμβατικά «Κάτω Πόλη». Περιβάλλεται από τον Καλαμά και προστατεύεται από τη νότια οχύρωση, καταλήγοντας στο ανατολικότερο άκρο της στην όχθη του ποταμού, όπου –μεταξύ δύο προμαχώνων– υπήρχε μία από τις κύριες πύλες του οικισμού.

Η «Κάτω Πόλη» οργανώνεται πολεοδομικά όπως και ο υπόλοιπος οικισμός: κάθετα διασταυρούμενοι δρόμοι με χωμάτινο ή λιθόστρωτο οδόστρωμα διαμορφώνουν επιμήκεις ορθογώνιες οικοδομικές νησίδες. Οι κλίσεις στις μεν νησίδες εξομαλύνονται με επάλληλους αναλημματικούς τοίχους, στους δε δρόμους με λιθόκτιστες κλίμακες. Το μέγεθος κάθε οικοδομικής νησίδας καθορίζει τον αριθμό των κτιρίων που περιλαμβάνονται σε αυτή, ενώ μεγαλύτερου μεγέθους κτίρια μπορεί να καταλαμβάνουν ολόκληρη νησίδα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του –εμβαδού 700 τ.μ. και δημόσιου, πιθανόν, χαρακτήρα– «Κτιρίου 80» στο νοτιοανατολικό τμήμα της «Κάτω Πόλης», που διαμορφώνεται σε επάλληλα άνδηρα και ήταν σε χρήση έως και τον 1ο αι. π.Χ. Κατάλοιπα ενός ακόμη δημόσιου κτιρίου, με δωρική κιονοστοιχία και πλούσιο λίθινο και πήλινο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, εντοπίστηκαν στο νότιο τμήμα της «Κάτω Πόλης» χωρίς να ερευνηθούν περαιτέρω.

Στην περιοχή της «Κάτω Πόλης» πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης την περίοδο 2010-2013 με χρηματοδότηση από το ΕΠ «Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας-Ηπείρου 2007-2013» του ΕΣΠΑ. Το έργο με τίτλο «Ανάδειξη Κάτω Πόλης Γιτάνων» και προϋπολογισμό 1.000.000 ευρώ αποτέλεσε την οργανική συνέχεια του έργου ανάδειξης και ανάπλασης του δυτικού τμήματος του αρχαιολογικού χώρου, που υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Ηπείρου του Γ΄ ΚΠΣ την περίοδο 2003-2009. Με την ολοκλήρωση των δύο αυτών προγραμμάτων ανάδειξης καθίσταται πλέον προσβάσιμο στο κοινό το σύνολο σχεδόν του αρχαιολογικού χώρου των Γιτάνων με όλες τις αναγκαίες υποδομές και παρεμβάσεις για την περιήγηση των επισκεπτών.

Με αφορμή την ολοκλήρωση του έργου ανάδειξης, η ΛΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων διοργανώνει ενημερωτική ημερίδα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας, την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013 και ώρα 11.30. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας θα παρουσιαστούν οι εργασίες και οι επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή της «Κάτω Πόλης», τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας και, τέλος, οι μελλοντικές –άμεσες και περισσότερο μακροχρόνιες– προοπτικές αξιοποίησης του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού χώρου.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ